انواع ریسک پوشش داده شده در طرح
ریسک‌هایی مانند پیش‌بینی نادرست تقاضا، ضعف در بازاریابی، تغییر تکنولوژی، متکی بودن به تکنولوژی اطلاعات برای انجام تصمیمات، ظرفیت و پاسخگویی تأمین‌کنندگان جایگزین، عدم توانایی لازم در ضعف در واکنش به تقاضای بازار و پیش‌بینی صحیح، تغییر یا جابه‌جایی پرسنل کلیدی، تأخیر در تحویل محصول نهایی به مشتریان، تغییرات طراحی محصول، ارتباطات ضعیف بین واحدها، دارای مرکزیت درجۀ بالاتری نسبت به ریسک‌های دیگر (به جز ریسک‌های سیستمی و کشوری و بین‌المللی) هستند و باعث به‌وجودآمدن بسیاری از ریسک‌های دیگر در شبکه می‌گردند، لذا این مجموعه به دنبال کاهش ریسک‌های فوق با متد علمی و تجربی، در زنجیره تأمین مصالح ساختمانی بوده و می‌تواند با سرمایه‌گذاری و برنامه‌ریزی صحیح، تا حد زیادی در حل این‌گونه مسائل توانمند عمل نماید.
کنترل ریسک‌هایی مانند سیاست‌های انبساطی و انقباضی بانک‌ها، ضعف در بودجه‌بندی و تخصیص منابع مالی طرح‌های کشوری، اثر شلاقی، تغییر در سیاست‌های دولت، مشکلات ناشی از تجدید تحریم‌ها و نرخ بدهی و اعتبار، تغییر در مزیت رقابتی، بالا بودن هزینه‌های تولید در مقاطعی از زمان، پایین بودن بهره‌وری و بازده، بروکراسی و تشریفات اداری، مشکلات برنامه‌ریزی حمل‌ونقل، تغییرات مداوم تکنولوژی، متکی بودن به تکنولوژی برای انجام تصمیمات و موضوعاتی از این قبیل، در اختیار بخش خصوصی بازار نیست؛ ولی با سرمایه‌گذاری هدفمند و صرف هزینه درزمینۀ مدیریت ریسک‌های بحرانی زنجیره تأمین، ازطریق طراحی صحیح شبکۀ زنجیره تأمین و انتخاب استراتژی‌های مناسب (مانند مدیریت و برنامه‌ریزی صحیح مالی، کنترل و نظارت مستمر بر تأمین‌کنندگان، کنترل و مدیریت بازار و تقاضا و مدیریت موجودی‌ها) با ریسک‌های بحرانی داخلی و خارج از زنجیره تأمین مقابله کرد. در این بخش‌ها، شاید بتواند تا حد امکان از تأثیرات این ریسک‌ها روی زنجیره جلوگیری کند و احتمال آن را کاهش دهد. دیگر ریسک‌ها نیز با متعادل‌سازی و استوارسازی سیستم به حداقل خواهند رسید.
برخی از ریسک‌ها و راهکارهای مقابله با آنها عبارتند از:
- اثرات تغییر قیمت در زنجیره تأمین: نوسان قیمت از مهم‌ترین مشکلات تأمین کالا می‌باشد که رفتار غیر قابل پیش‌بینی آن مزید بر علت شده است. سیاست‌هایی از قبیل وجود انبارهای لازم جهت دپوی کالاهای موردنیاز، پیش‌خرید یا خرید سلفی، مشارکت در تولید و … از جمله راهکارهای قابل انجام جهت مدیریت این ریسک می‌باشد.
- مدیریت غیر منسجم پیش‌بینی تقاضا: پیش‌بینی تقاضا همواره نمی‌تواند درست باشد و با استقرار و اجرای سیستم مدیریت انبار و نیز تبیین فرآیند نحوه ارائه کالا، می‌توان قابلیت کنترل شرایط پیش‌بینی‌نشده را مسیر نمود.
- مشکلات لجستیکی: حمل‌ونقل و خدمات لجستیکی همواره با رویدادهای قوی سیاه مانند و دارای ریسک بالایی است. با به‌کارگیری و استقرار سیستم‌های کنترل فرآیند می‌توان بخش زیادی از تبعات ریسک‌های احتمالی و غیر قابل پیش‌بینی که می‌تواند در انجام صحیح فرآیند زنجیره تأمین را با مشکل مواجه کند، کنترل و مدیریت نمود.
- عدم هماهنگی بخش‌ها: هماهنگی و همکاری بخش‌های مختلف و مرتبط زنجیره تأمین از مهم‌ترین عوامل موفقیت این طرح است. تولید به‌موقع کالا، انتقال کالا به انبار، تحویل در زمان مقرر در محل پروژه مشتری از موارد اصلی در تحقق اهداف زنجیره تأمین می‌باشند.
- ذخیره فریبنده: عدم امکان اطلاع از میزان و مکان کالای موجود در کل زنجیره تأمین از دیگر مشکلات زنجیره تأمین می‌باشد. این اتفاق به دلیل گستردگی شبکه تأمین و توزیع حائز اهمیت می‌باشد. با اجرای اتوماسیون می‌توان اطلاعات دقیقی از میزان و محل موجودی کالا در اختیار طاها بازار قرار گیرد تا بر پایه این اطلاعات مدیریت دقیق بر فرایند زنجیره تأمین را اعمال نماید.
- اثر شلاقی: اثر شلاقی یک مشکل ارتباطی و جریان اطلاعات است. هر لینک در زنجیره تأمین سفارش خود را بر اساس بهترین حدس خود قرار می‌دهد. اثر شلاقی زمانی روی می‌دهد که خرده‌فروشان پیش‌بینی‌های نادرست از تقاضا انجام می‌دهند و شکاف بین عرضه و تقاضا در زنجیره تأمین بزرگ‌تر و بزرگ‌تر می‌شود. تمام مسیر از مشتری تا خرده‌فروش و توزیع‌کننده و تولیدکننده همه تلاش می‌کنند تا با نگه‌داشتن موجودی بیشتر در برابر تغییرپذیری در زنجیره تأمین، خود را از موقعیت‌های کمبود موجودی محافظت کنند و سفارش‌های مشتریان را از دست ندهند اثر شلاقی می‌تواند پیامدهای جدی در تمام جنبه‌های کسب‌وکار داشته باشد. از جمله موجودی بیش از حد که منجر به افزایش هزینه‌های نگهداری موجودی می‌شود، سفارشات برآورده نشده، خدمات مشتری ضعیف، درآمد از دست رفته و … . اگرچه بیشتر زنجیره‌های تأمین تا حدی اثر شلاقی را تجربه خواهند کرد، پیامدهای ذکر شده نتیجه سو مدیریت طولانی‌مدت زنجیره تأمین است. از جمله راه‌های مقابله با اثر شلاقی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش تعداد تأمین‌کنندگان و تعداد لینک‌های موجود در زنجیره تأمین می‌تواند ارتباط بهتری ایجاد کرده و نوسان ایجادکننده اثر شلاقی را کاهش دهد.
- به‌کارگیری اتوماسیون زنجیره تأمین به پیوند دادن تمام جنبه‌های زنجیره تأمین و تحکیم کانال‌های ارتباطی کمک می‌کند.
- مدیریت موجودی بهینه – پیگیری سطوح موجودی، سفارشات و تقاضا با نرم‌افزار مدیریت موجودی منجر به سفارش دقیق‌تر از سوی تأمین‌کنندگان و کاهش اثر شلاقی می‌شود.
- نوسانات قیمت: این نوع از نوسانات می‌تواند بر اساس تأثیرات روانی حوادثی از قبیل اخبار سیاسی و غیره دانست. این نوسانات باعث افزایش یا کاهش شدید قیمت‌ها می‌گردد که در هر دو صورت نظم حاکم بر بازار را مختل می‌کند.
- عدم تقارن زمان‌بندی با پیش‌بینی تقاضا: اگر برنامه‌ریزی و زمان‌بندی تهیه و توزیع کالا با پیش‌بینی تقاضا فاصله زیادی داشته باشد، امکان ارائه کالا و خدمات در نظر گرفته شده در زنجیره تأمین را با مخاطره روبرو می‌کند.
- ریسک نوسانات تقاضا و پیش‌بینی مشکلات کیفی
- بازی کمبود – سهمیه‌بندی: تمامی کالاها می‌توانند در اثر یک حرکت هماهنگ شده بین واسطه‌ها یا بعضاً تولیدکنندگان دست خوش تغییرات اساسی کرد. به‌نحوی‌که در زنجیره‌های تأمین، مواد اولیه موردنیاز تولیدکنندگان دستخوش تلاطم شدید می‌گردد و نتیجتاً اجرای تعهدات از سوی تولیدکنندگان در زنجیره تأمین را با بی‌نظمی و معضل مواجه می‌نماید.
- شرایط اقتصادی: در شرایطی که آرامش بر اقتصاد و بازار حاکم باشد، تعاملات و انگیزه‌های بیشتری از تمامی بازیگران در زنجیره تأمین مشاهده می‌گردد که خود باعث ثبات بیشتر و پایدار اقتصادی در صنعت ساختمان و نتیجتاً ارائه خدمات مناسب‌تر از سوی مدیرت زنجیره تأمین خواهد گردید.
قوانین جاری: تغییرات قوانین جاری حاکم بر صنعت ساختمان باعث تغییر روند جریان بازار می‌گردد که با توجه به عدم آگاهی نسبت به وقوع آن قابل مدیریت نیستند؛ بنابراین ثبات در این حوزه نیز می‌تواند به ثبات اقتصادی و پایداری آن در صنعت کمک شایانی به مدیریت در زنجیره تأمین می‌نماید.
- بروز حوادث غیرمترقبه: حوادثی از قبیل وقوع جنگ یا زلزله و … موجب آشفته شدن نظم بازار می‌گردد که بایستی اثرات هرکدام با توجه به مدت‌زمان و شدت آن، به‌صورت جداگانه در نظر گرفته شود.